Trong chuỗi bài về rủi ro trong đầu tư tài chính, chuyên gia Nguyễn Văn Thái - Trưởng phòng Môi giới 07 MBS chi nhánh Bắc Sài Gòn sẽ chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm đúc kết từ 13 năm tham gia thị trường, về rủi ro trong đầu tư và cách quản trị rủi ro hiệu quả.

Ở phần đầu tiên này, nhà đầu tư sẽ hiểu hơn về tầm quan trọng, các loại rủi ro chính và những thách thức trong việc quản trị rủi ro.

1. Bài học từ “cơn sốt” chứng khoán 2021-2022:

Để minh họa cho tầm quan trọng của quản trị rủi ro, chuyên gia Thái sử dụng câu chuyện của chứng khoán Việt Nam thời điểm sôi động chưa từng có, giai đoạn 2021-2022. Chỉ số VN-Index liên tục lập đỉnh, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 1.528,57 điểm vào tháng 1/2022. Dòng tiền từ các nhà đầu tư cá nhân, đặc biệt là các nhà đầu tư F0 mới gia nhập thị trường sau đại dịch, đổ vào ồ ạt, tạo nên "cơn sốt" chứng khoán. Số lượng tài khoản chứng khoán mở mới tăng kỷ lục, có thời điểm lên tới gần 500.000 tài khoản mỗi tháng.

Chuyên gia đánh giá thị trường lúc đó vận động như một "quả cầu tuyết". Ban đầu, sau cú sốc Covid-19, quả cầu còn nhỏ và lăn chậm. Nhưng với sự hỗ trợ của lãi suất thấp, các gói kích thích kinh tế và dòng tiền mới, quả cầu ngày càng lớn, lăn càng nhanh, cuốn theo hàng loạt cổ phiếu tăng giá mạnh mẽ. Đặc biệt, nhóm cổ phiếu bất động sản đầu cơ như DIG, CEO, L14, CII... trở thành tâm điểm của cơn sốt. Những phiên giao dịch trắng bên bán kéo dài, thanh khoản tăng vọt, vẽ ra viễn cảnh làm giàu nhanh chóng, khiến nhiều nhà đầu tư F0 lao vào như con thiêu thân.

"Giai đoạn 2021-2022, thị trường chứng khoán Việt Nam vận động như một quả cầu tuyết"

Tuy nhiên, cuộc vui nào cũng phải đến lúc tàn, "quả cầu tuyết" không thể lăn mãi. Khi đạt đến một kích thước nhất định, nó bắt đầu mất ổn định. Những biến động mạnh xuất hiện, thị trường đảo chiều giảm sâu. Nhiều nhà đầu tư F0 bị cuốn theo đám đông tham lam và say men chiến thắng, đã phải trả giá đắt cho phút mất cảnh giác của mình.

Anh Thái thấy rằng, vào thời điểm “cơn sốt chứng khoán” diễn ra, tâm lý của không ít nhà đầu tư là bỏ ngoài tai mọi lời khuyên của chuyên gia vì cơ bản là giai đoạn này cứ mua là thắng, không cần phân tích hay quan tâm cổ phiếu nào, ngành gì. Dòng tiền len lỏi mọi ngóc ngách của thị trường và những cổ phiếu được coi là “rác” cũng phải hồi sinh. Chỉ đến khi thị trường đảo chiều thì mọi người mới dần tỉnh cơn mê. Với một cú sập từ 1500 điểm về 873 điểm, bất kể một nhà đầu tư tay mơ mới nhập cuộc hay một lão làng dày dạn kinh nghiệm, dù là cầm những cổ phiếu cơ bản với nền tảng kinh doanh bền vững hay một cổ phiếu đầu cơ với nền tảng lỏng lẻo, đều phải chịu tổn thất không nhỏ. 

Với triết lý đầu tư “Việc bảo toàn vốn quan trọng hơn rất nhiều so với việc tối đa hoá lợi nhuận”, chuyên gia Thái đã dành rất nhiều nỗ lực thuyết phục, tư vấn cho khách hàng bán cắt lỗ hoặc cơ cấu lại danh mục trước khi thị trường có diễn biến xấu hơn. Dù biết đó là những quyết định khó khăn, nhưng chuyên gia tin rằng, khi còn vốn là còn có thể tận dụng các cơ hội khác để gia tăng lợi nhuận.

"Cơn sốt" chứng khoán 2021-2022 là một bài học đắt giá: đầu tư không phải là trò chơi may rủi. Để thành công, nhà đầu tư cần trang bị kiến thức, kỷ luật và có chiến lược quản trị rủi ro bài bản.

Quản trị rủi ro - yếu tố then chốt cho danh mục đầu tư hiệu quả

2. Hiểu đúng về rủi ro trong đầu tư: 

Đối với chuyên gia Thái, trong đầu tư thì vấn đề khó khăn nhất không phải là lợi nhuận mà chính là rủi ro. Bởi lợi nhuận thì có thể tính toán, đong đếm nhưng rủi ro lại rất khó kiểm soát và đo lường.

Đặc biệt trong mỗi ngành nghề sẽ có những rủi ro đặc thù riêng. Trong phạm vi đầu tư chứng khoán, chuyên gia Thái tập trung vào 2 loại rủi ro chính: rủi ro thị trường và rủi ro riêng lẻ.

2.1 Rủi ro thị trường

Đây là rủi ro ảnh hưởng tới toàn thể thị trường chứng khoán nói chung. Rủi ro này có thể xuất phát từ khủng hoảng kinh tế, lạm phát, chính sách lãi suất hoặc bất ổn chính trị… Đây là rủi ro gây ra ảnh hưởng lớn và rất khó đo lường mức độ thiệt hại. Nhà đầu tư cũng không thể phòng tránh bằng cách thức thông thường như đa dạng hóa danh mục, mà sẽ tốn nhiều công sức và thời gian để tìm cách kiểm soát cũng như khắc phục hậu quả.

Như chúng ta đều biết, ví dụ như như đại dịch COVID-19 vừa qua đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng, giảm tiêu dùng và đầu tư, khiến nhiều nền kinh tế trên thế giới suy giảm. Tháng 3/2020, VN-Index giảm mạnh từ 990 điểm xuống mức đáy 660 điểm, mất hơn 30% giá trị chỉ trong một tháng. Đây là một ví dụ cụ thể về rủi ro thị trường do yếu tố ngoại cảnh bất ngờ, ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư toàn cầu nói chung và Việt Nam nói riêng.

Nền kinh tế thế giới bị ảnh hưởng tiêu cực bởi đại dịch COVID

2.2 Rủi ro riêng lẻ 

Đây là rủi ro đặc thù liên quan đến một công ty, một ngành nghề, hoặc một yếu tố cụ thể, không ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường. Rủi ro này có thể xảy ra do những yếu tố như sự yếu kém trong quản lý, các thay đổi trong môi trường kinh doanh, vấn đề pháp lý hoặc tình hình tài chính của một công ty riêng lẻ. Không giống như rủi ro thị trường, rủi ro riêng lẻ có thể được giảm thiểu thông qua việc đa dạng hóa danh mục đầu tư.

Một vài ví dụ về rủi ro riêng lẻ mà Chuyên gia Thái phân tích:

• Vụ việc của FLC: Vào đầu năm 2022, ông Trịnh Văn Quyết, chủ tịch HĐQT của Tập đoàn FLC đã bị bắt giữ do vi phạm pháp luật về thao túng giá cổ phiếu và bán cổ phiếu không công bố thông tin. Điều này gây ra cú sốc lớn cho cổ đông và thị trường. Sau sự kiện này, cổ phiếu của FLC và các công ty liên quan như ROS giảm mạnh, gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư. Nhưng rủi ro này chỉ ảnh hưởng đến các cổ phiếu của FLC Group và không tác động lớn đến toàn bộ thị trường.
• Vụ việc của CTD: Vào năm 2020, Coteccons đối mặt với cuộc tranh chấp nội bộ lớn giữa ban lãnh đạo và các cổ đông chính, liên quan đến vấn đề quản trị công ty. Sự mâu thuẫn này kéo dài và gây bất ổn cho hoạt động kinh doanh của công ty khiến giá cổ phiếu giảm mạnh từ hơn 200.000 VND (năm 2017) xuống còn khoảng 60.000 VND (năm 2020). Và tất nhiên vấn đề này chỉ ảnh hưởng đến giá cổ phiếu của Coteccons mà không tác động lớn đến VN-Index.

3. Những khó khăn trong việc quản trị rủi ro: 

Anh Thái nhận định, quản trị rủi ro trong đầu tư chứng khoán đòi hỏi sự kết hợp giữa kiến thức, kỹ năng phân tích và khả năng kiểm soát cảm xúc. 

Nhưng việc vận dụng tốt các yếu tố này trong thực tế là không dễ dàng. Những khó khăn này được phân tích trên 2 khía cạnh: khách quan và chủ quan.

Một số yếu tố khách quan có thể kể đến như:

• Sự biến động khó lường của thị trường: Thị trường chứng khoán thường chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố khó dự đoán như chính sách kinh tế, biến động chính trị và kể cả các yếu tố tâm lý. Do đó, những rủi ro tiềm ẩn thường đến một cách bất ngờ khiến nhà đầu tư có rất ít thời gian để dự đoán xu hướng và ra quyết định.
• Khối lượng thông tin khổng lồ: Nhà đầu tư phải đối mặt với một lượng thông tin khổng lồ từ nhiều nguồn khác nhau, khiến việc sàng lọc và đánh giá thông tin trở nên phức tạp.
• Khó khăn trong việc đa dạng hóa danh mục: Dù biết rằng đa dạng hóa là một trong những chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả, cái khó là việc thực hiện đa dạng hóa đúng cách. Một danh mục đầu tư quá rộng có thể khó quản lý, đòi hỏi vốn lớn và chi phí giao dịch cao, trong khi một danh mục quá hẹp lại không có tác dụng giảm thiểu rủi ro.

Bên cạnh đó, cũng sẽ có những yếu tố chủ quan khiến nhà đầu tư khó khăn hơn trong việc quản lý rủi ro:

• Cảm xúc chi phối: Tâm lý sợ hãi và tham lam thường chi phối quyết định đầu tư, dẫn đến những sai lầm trong việc quản trị rủi ro.
• Thiếu kiến thức và kinh nghiệm: Nhà đầu tư mới tham gia thị trường thường chưa có đủ kiến thức và kinh nghiệm để đánh giá và quản lý rủi ro một cách hiệu quả.

Để khắc phục những khó khăn trên, điều nhà đầu tư cần là xây dựng cho mình quy trình quản trị rủi ro phù hợp, hiệu quả. H ãy cùng chúng tôi đón xem phần 2 trong chuỗi nội dung quản trị rủi ro của chuyên gia Nguyễn Văn Thái : “Cách quản trị rủi ro hiệu quả - Lời khuyên từ chuyên gia”.