Trong chuỗi bài về rủi ro trong đầu tư tài chính, chuyên gia Nguyễn Văn Thái - Trưởng phòng Môi giới 07 MBS chi nhánh Bắc Sài Gòn sẽ chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm đúc kết từ 13 năm tham gia thị trường, về rủi ro trong đầu tư và cách quản trị rủi ro hiệu quả.

Nếu như ở phần 1, nhà đầu tư đã biết về tầm quan trọng của quản trị rủi ro và các loại rủi ro chính, thì ở phần 2 này, dựa trên câu chuyện thực tế của chuyên gia, nhà đầu tư sẽ hiểu hơn về quy trình và nguyên tắc quản trị rủi ro.

Phần 1: Hiểu đúng về rủi ro trong đầu tư tài chính: https://digiinvest.vn/kienthuc/hieu-dung-ve-rui-ro-trong-dau-tu-tai-chinh/

1. Quy trình quản trị rủi ro hiệu quả

Chuyên gia Nguyễn Văn Thái chia sẻ, vào thời điểm dịch Covid-19 bùng phát, có một khách hàng lớn quyết định dành hơn 90% tài khoản của mình để mua 1 mã cổ phiếu ngành bán lẻ và đã thắng lớn khi cổ phiếu tăng gấp 6 lần chỉ sau 2 năm. Việc kiếm được một khoản lợi nhuận lớn cộng với cơn sốt chứng khoán đang đạt đỉnh cao khiến khách hàng đó ngày càng mất cảnh giác với thị trường và bắt đầu dùng thêm cả margin để gia tăng vị thế. Và đây cũng là lúc mà mọi lời khuyên đều trở nên vô nghĩa. Chuyên gia đã kiên nhẫn gặp gỡ trao đổi nhiều lần với khách hàng để đưa ra lời khuyên về quản trị rủi ro trong giai đoạn đó, dựa trên quy trình sau:

Bước 1: Xác định rủi ro 

Việc tập trung phần lớn tài sản vào 1 cổ phiếu sẽ làm danh mục mất tính đa dạng hoá, rủi ro của danh mục gắn chặt với rủi ro của 1 mã cổ phiếu. Vì vậy cần phải theo dõi sát sao để đánh giá lại một cách toàn diện các rủi ro chính ảnh hưởng đến cổ phiếu này. Trong giai đoạn 2022-2023, đây là những rủi ro hiện hữu: 

• Rủi ro liên quan đến đặc thù trong hoạt động kinh doanh: 

Rủi ro giảm nhu cầu: sản phẩm mà công ty đang phân phối: sau dịch nhu cầu này giảm đáng kể so với giai đoạn trong dịch. 

Rủi ro cạnh tranh: tại thời điểm đó, các thương hiệu lớn mà doanh nghiệp phân phối bắt đầu phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các thương hiệu khác, dẫn đến áp lực lên doanh thu giảm. 

Rủi ro chuỗi cung ứng: các vấn đề liên quan đến vận chuyển hàng hóa toàn cầu và nguồn cung bị gián đoạn trong giai đoạn đó cũng trở thành thách thức lớn cho doanh nghiệp.

• Rủi ro liên quan đến thị trường chứng khoán: đầu năm 2020, giá cổ phiếu đang ở mức 4.620 đồng (tương đương P/E khoảng 6.7 lần) và sau đó tăng đến đỉnh vào tháng 4/2022 là 67.700 đồng (tương đương với P/E khoảng 21 lần), tức là giá tăng gần 14 lần sau hơn 2 năm. Trong khi đó, doanh thu chỉ đang tăng trưởng với mức CAGR trung bình 41% (trong giai đoạn 10 năm). Điều đó cho thấy giá đang phản ánh thái quá kỳ vọng của nhà đầu về triển vọng tương lai của doanh nghiệp.

Bước 2: Đánh giá rủi ro 

Những rủi ro liên quan đến hoạt động kinh doanh đều là những rủi ro mang tính trọng yếu, cần được theo dõi chặt chẽ vì nó tác động trực tiếp đến doanh thu và ảnh hưởng đến sự tăng trưởng dài hạn của doanh nghiệp. Thực tế là sau đó doanh thu của công ty đã giảm đáng kể (giảm gần 15% so với cùng kỳ) và giá cổ phiếu chịu hậu quả nặng nề (giảm gần 70% từ đỉnh). Với các khách hàng có sử dụng đòn bẩy thì con số giảm này còn có thể nhiều hơn đáng kể.

Bước 3: Đưa ra chiến lược kiếm soát rủi ro

Giai đoạn cuối 2021 - đầu 2022, khi VN-Index tăng từ 1400 lên 1500 điểm và gặp rung lắc, cảm nhận được sự bất thường của thị trường, chuyên gia đã nhanh chóng đưa ra lời khuyên cảnh báo tới khách hàng. Tuy nhiên, có vẻ lời cảnh báo đó tới quá sớm khi giá cổ phiếu vẫn tiếp tục tăng và khoản đầu tư liên tục mang lại mức lợi nhuận tốt, khách hàng bỏ ngoài tai mọi lời khuyên. Chỉ sau khi cổ phiếu rơi 30% từ đỉnh, VN-Index cũng đang trên đà giảm 20%, khách hàng mới cảm thấy lo lắng và hỏi ý kiến chuyên gia Thái về cách giải quyết. Lời khuyên được đưa ra khi đó là:

• Nhanh chóng hạ hết vị thế sử dụng margin, đưa tài khoản về trạng thái an toàn. 
• Theo dõi sát sao thông tin về thị trường và các thương hiệu mà công ty phân phối, để kịp thời điều chỉnh chiến lược với mã này khi thấy dấu hiệu doanh thu chững lại.
• Thực hiện tái cơ cấu danh mục: Đưa cổ phiếu về mức 30% trên danh mục (thay vì 90% như trước), mua thêm 1 vài cổ phiếu phòng thủ và giữ lại 20% tiền mặt để dự phòng tình huống rủi ro.

Bước 4: Thực hiện chiến lược

Ngay thời điểm giá giảm 30% từ đỉnh chuyên gia Thái lập tức hỗ trợ khách hàng thực hiện cơ cấu. Tuy việc bán ra vẫn gây ra thiệt hại đáng kể (giảm gần 50% từ đỉnh), hoạt động cơ cấu là cần thiết để bảo toàn được một phần lợi nhuận cho khách hàng.

Với số tiền vừa bán ra, khách hàng tiếp tục phân bổ theo chiến lược phòng thủ được đề xuất cho giai đoạn đó.

Bước 5: Theo dõi và đánh giá

Trong năm 2022-2023, chuyên gia Thái giữ nguyên trạng thái phòng thủ cho danh mục. Anh liên tục theo dõi, cập nhật sự thay đổi trong tình hình kinh tế, môi trường kinh doanh của các doanh nghiệp niêm yết cũng như các chính sách vĩ mô, để đưa ra chiến lược phù hợp. Khi nhận thấy những tín hiệu phục hồi khá chắc chắn của thị trường, chuyên gia mới bắt đầu nới lỏng dần chiến lược phòng thủ để tận dụng cơ hội mua vào những mã cổ phiếu đang ở mức giá hấp dẫn và tiềm năng tăng trưởng mạnh hơn trong tương lai.

Nhờ đi theo quy trình quản trị rủi ro bài bản, nhà đầu tư đã bảo toàn được một phần lợi nhuận đáng kể và ổn định chiến lược đầu tư dài hạn. Danh mục dù vẫn hứng chịu những thiệt hại nhất định nhưng đã khả quan hơn rất nhiều so với thị trường. 

Quy trình 5 bước quản trị rủi ro hiệu quả

2. Nguyên tắc quản trị rủi ro:

Để đạt được hiệu quả như trên, quy trình quản trị rủi ro của chuyên gia Nguyễn Văn Thái dựa trên 5 nguyên tắc quan trọng sau:

Nguyên tắc 1: Đa dạng hóa danh mục đầu tư. 

Có một câu nói kinh điển mà nhà đầu tư nào cũng thuộc nằm lòng, đó là “Không được bỏ hết trứng vào một giỏ”. Việc đầu tư vào nhiều loại tài sản hoặc cổ phiếu thuộc các nhóm ngành khác nhau sẽ giúp giảm thiểu rủi ro khi một thị trường hoặc 1 nhóm ngành bị ảnh hưởng.

Danh mục hiệu quả là danh mục luôn trong tầm kiểm soát và trong khả năng hiểu biết của bản thân. Do đó nhà đầu tư cần tìm điểm cân bằng để tối ưu danh mục, vì đa dạng quá thì làm hiệu quả đầu tư kém lại, tập trung quá lại gia tăng rủi ro.

Nguyên tắc 2: Tuân thủ chiến lược đặt ra ban đầu trước mỗi giao dịch. 

Hãy xác định trước các kịch bản có thể xảy ra để đưa ra các điểm chốt lời, cắt lỗ trên mỗi giao dịch và giữ vững tâm lý để luôn tuân thủ theo chiến lược hành động đã vạch ra cho mỗi kịch bản. Nhà đầu tư cần phải liên tục bám sát thị trường để kịp thời cập nhật các thay đổi trong chiến lược nếu cần thiết.

Nguyên tắc 3: Tập trung vào mục tiêu dài hạn. 

Thay vì chịu tác động bởi đám đông hoảng loạn, chuyên gia Thái khuyên nhà đầu tư hãy tập trung vào mục tiêu dài hạn. Khi xảy ra rủi ro thị trường, hầu như tất cả các cổ phiếu trên sàn đều đồng loạt giảm, nhưng không có nghĩa là tất cả đều chịu mức độ ảnh hưởng như nhau. Sẽ có những doanh nghiệp vẫn kinh doanh tốt, tạo ra lợi nhuận, thậm chí tăng trưởng mạnh nhờ sự kiện đó. Chẳng hạn như khi Covid-19 xảy ra, rõ ràng doanh thu giai đoạn 2022-2023 của FPT đi lên, nhưng giá cổ phiếu lại đi xuống, chứng tỏ giá đang phản ánh tâm lý bi quan của thị trường chung chứ không phản ánh kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Đây chính là cơ hội để mua vào FPT với mức giá thấp hơn giá trị thật. 

Nguyên tắc 4: Luôn dự trữ tiền mặt khi có biến động. 

Việc duy trì một tỷ lệ tiền mặt nhất định trong giai đoạn thị trường biến động sẽ giúp giảm rủi ro ngắn hạn và tạo cơ hội mua vào khi thị trường có điều chỉnh giảm. Bởi khi đó, có thể có rất nhiều cổ phiếu tốt bị giảm mạnh do phản ứng bi quan thái quá của thị trường. Nếu không có sẵn tiền mặt trong tay, nhà đầu tư lúc đó sẽ chỉ biết nhìn cơ hội trôi qua mà không thể làm gì.

Nguyên tắc 5: Không đi ngược xu hướng của thị trường. 

Khi thị trường bước vào chu kỳ downtrend thì đúng sai không còn quan trọng, việc cần làm là phải dứt khoát hành động, bán ra nếu cần và sau đó đứng ngoài, hạn chế giao dịch.

3. Lời khuyên của chuyên gia Nguyễn Văn Thái:

Đúc kết từ trải nghiệm bản thân của chuyên gia, dưới đây là những điều nhà đầu tư cần lưu tâm, để kiểm soát rủi ro trong giao dịch:  

Lời khuyên từ chuyên gia về cách quản trị rủi ro hiệu quả

Quản lý danh mục chặt chẽ: Trước khi đầu tư, nhà đầu tư nên xác định rõ hồ sơ rủi ro của mình, như mục tiêu tài chính, kỳ hạn đầu tư và mức độ rủi ro chấp nhận được. Bảo vệ vốn nên là ưu tiên hàng đầu, tránh đầu tư quá mức vào các tài sản có tính rủi ro cao.

Học hỏi và cập nhật kiến thức: Thị trường chứng khoán luôn thay đổi, vì vậy nhà đầu tư cần không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức để thích ứng với những biến động của thị trường.

Tập trung vào các cổ phiếu có nền tảng vững chắc: Lựa chọn những doanh nghiệp có tăng trưởng bền vững, lợi thế cạnh tranh rõ ràng và tình hình tài chính ổn định. Tránh các cổ phiếu dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố ngắn hạn hoặc có biến động giá mạnh.

Đừng để cảm xúc chi phối: Quyết định đầu tư nên dựa trên phân tích và chiến lược rõ ràng, không nên để cảm xúc như sợ hãi hay tham lam dẫn đến những quyết định sai lầm.

Kiên nhẫn với chiến lược dài hạn: Đầu tư dài hạn vào những doanh nghiệp chất lượng thường sẽ mang lại kết quả tốt, ngay cả khi thị trường trải qua nhiều giai đoạn khó khăn.

Đừng ngần ngại chốt lời: Nếu đã đạt được lợi nhuận tốt từ một khoản đầu tư, hãy xem xét việc chốt lời một phần để bảo toàn lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro.

Việc quản trị rủi ro hiệu quả là một trong những yếu tố quan trọng giúp nhà đầu tư bảo vệ tài sản và đạt được lợi nhuận bền vững. Hi vọng với những chia sẻ của mình, chuyên gia Nguyễn Văn Thái đã mang lại cho quý nhà đầu tư thông tin thiết thực về quản trị rủi ro hiệu quả.

Chúc quý nhà đầu tư có những giao dịch thành công!